فارسی
العربية
English2-14. دارای شهروندانی با اخلاق فاضله
برای شهروندان مؤمن، صفات بسیاری می‌توان از قرآن به دست آورد که به چند نمونه از آنها اشاره می‌شود:
1- مؤیّد به روحی مضاعف
از جمله ویژگی‌های شاخص مؤمن این است که مؤید به روحی علاوه بر روح مشترک میان عامّه بشر است؛ روحی که از آن، حیات طیب تولید می‌شود.[1333]
2. هوشمند در پذیرش دین
مؤمن، سرسپرده دین حق است و اگر بر آن سرمی‌سپارد و تا پای جان بر آن استواری می‌کند، به سبب آن است که دین‌داری او؛ نه از روی تقلید بلکه، بر اساس عقل و منطق بناء شده است.[1334]
3. علاقمند به ممتازی معقول
مؤمن اگر نفس خود را مایل به کسب عزت می‌یابد، آن را عاقلانه جهت‌دهی کرده و از خدا می‌خواهد او را داعی به حق و بندگی و امام مؤمنین و متّقین قرار دهد[1335] و نه داعی به باطل و آزادی و استکبار و امام فاجرین و فاسقین.
4. آشنا به آداب معاشرت
شهروندان مؤمن، به لطف آموزه‌های اسلامی، به وظایف خودشان در معاشرت با دیگران آشنا هستند؛ به هنگام ورود به خانه یکدیگر، با اعلان حضور با تسبیح گفتن یا تنحنح، از ورود ناگهانی می‌پرهیزند؛[1336] اگر پاسخی نیامد، داخل نمی‌شوند و اگر جوابی که آمد، فرمان به بازگشت بود، بی‌آنکه آنان را دشوار آید، برمی‌گردند.[1337]
5. دارای فرزند(ان) آموزش‌دیده
به جهت اهمیت مسائل اخلاقی در زندگی مؤمنانه و جلوگیری از حریم‌شکنی‌ها و ریختن پرده حیاء، والدین به اولاد خود آموزش می‌دهند و آنان را آشنا به اوقات و حالات تربیت می‌کنند.[1338]
6. معتدل در انفاق
مؤمن زندگی عاقلانه و معتدلی دارد و از افراط و تفریط جاهلانه می‌پرهیزد. او در انفاق نیز رویه‌ای عادلانه دارد؛ نه اسراف می‌کند و نه خسّت به خرج می‌دهد.[1339]
7. حق‌مدار و کریم
امور شهروند مؤمن بر مدار حق است و از اباطیل؛ که شهادت دروغ و انواع غشّ در معاملات و شرکت در مجالس لهو از جمله آن‌هاست، اجتناب می‌کند. او از کنار اموری که انجامش توجیه عقلانی ندارد، کریمانه ردّ می‌شود.[1340]
8. سه‌گانه برده و تاجر و آزاده
شهروندان مورد قبول مکتب اسلام، به سه گونه‌اند: بندگان «برده‌وار»، «حریص تاجرصفت» و «آزاده». پائین‌ترین آنان که عبادتی مشوب به ترس و حرص دارند، بالاتر از بالاترین شهروندان تمدن الحادی هستند. عابدان آزاده که از روی حبّ پروردگار، بندگی می‌کنند که جای خود دارد.
9. مشفق از عذاب الهی
شهروندان مؤمن، از هر نوعی که باشند؛ چه عابدان برده‌وار، چه تاجرصفت و چه آزاده، در ترس و اشفاق از گرفتاری در عذاب جهنم، مشترک هستند زیرا می‌دانند عذاب آن، شدید و دست برندار و دائمی است.[1341]
10. غیرتمند دینی
آنچه برای شهروند مؤمن در درجه اول اهمیت است، کسب رضای خدایی است که خالق و رازق و محاسب اوست لذا دوست کسی است که با او دوست باشد و دشمن کسی است که کافر و ناسپاس‌اش باشد ولو اینکه او، قوم و خویشی مانند پدر یا برادر باشد.[1342]
11. دغدغه‌مند تدیّن اهل و عیال
مؤمن اگر عمر خود را برای اداره زندگی خانواده صرف می‌کند، علاقمند است نتیجه آن سرمایه‌گذاری عظیم، همسر و فرزندانی باشد که اهل طاعت خدا و پرهیز از معصیت او باشند و بدان ترتیب، اسباب روشنی چشمش را فراهم آورند.[1343]
12. مدیریت دارایی در جهت تأمین آخرت
مؤمن آنچه را که خدا از مال دنيا به او عطا فرموده، عمران خانه آخرت را می‌طلبد و آن مال را، در راه خدا انفاق نموده و در راه رضاي او صرف می‌کند و آن مقدار رزقي را که خدا برايش مقدر کرده، مهمل رها نکرده و براي بعد از خودش به جاي نمی‌گذارد، بلکه آن را براي آخرتش به مصرف می‌رساند زیرا می‌داند حقيقت بهره و نصيب هر کس از دنيا، همان چيزي است که براي آخرت انجام داده باشد، چون آن چيزي که برايش ميماند، همان عمل است.[1344]
13. پرده‌نشین و مراعی حجاب
در آیات 33 و 59 احزاب[1345] شهروندان بانو به پرده‌نشینی و رعایت حجاب دعوت شده‌اند؛ توصیه‌ای که نتیجه آن، ایمن ماندن گوهر زنانه از آسیب‌های احتمالی است.
14. قائل به قول سدید
در آیه 70 احزاب، شهروندان مؤمن به “گفتار سدید” فراخوانده می‌شوند و در آیه بعدی، با تعیین پاداش ملازمت بر آن؛ که همان «اصلاح اعمال» و «غفران ذنوب» است، انگیزه کافی و ضمانت اجرای آن را فراهم می‌آورد. [1346] نقل است که نبی اکرم(ص) توجه ویژه‌ای به این صفت داشتند.[1347]
15. نیکوکار به گاه توانگری
در تفسیر قمی آمده است که مردي نزد امام صادق (ع) از توانگران سخن به میان آورد و از آنان بدگویی کرد، امام(ع) فرمود: “ساکت شو! توانگر اگر صله رحم کند و نسبت به برادران خود نيکوکار باشد، خداي متعال اجر او را دوچندان می‌دهد” (براي اينکه هم نيکي کرده، و هم فريب دنيا را نخورد)، سپس برای سخن خود، به آیه 37 سبأ استناد فرمود.[1348]
16. صبور در برابر ناملایمات
مؤمن به صبور بودن تشویق شده است زیرا صبر را جزء «عزائم امور»،[1349] سبب «تهنیت ملائکه» هنگام ورود به بهشت و عامل «استحقاق ثواب» الهی[1350] برشمرده‌اند و او به جهت ایمانی که به آن آموزه‌ها دارد، فردی صبور تربیت می‌شود.
17. غیرمرید علوّ و فساد
شهروند مؤمن به دنبال خودنمایی و برتری‌جویی، و نیز ایجاد فساد روی زمین نیست.[1351]
18. حریص بر کمالات اخلاقی
شهروند مؤمن نسبت به آراستگی به کمالات اخلاقی حریص و مشتاق است. او از خدا می‌خواهد که توفیق شکر نعمت و انجام اعمال صالحه و ورود در دایره بندگان صالح را نصیبش بگرداند.[1352]
19. متواضع و مؤدب
بنده خدای رحمان، هم نسبت به خداوند متعال، تواضع و تذلل دارد و بر روی زمین، متواضعانه راه می‌رود و هم نسبت به مردم چنين است، لذا به گاه برخورد با رفتاری جاهلانه، از روی ادب کلامش را با سلام آغاز می‌کند.[1353]
20. سخاوتمند و بی‌کینه با هم‌کیشان
اهل ایمان برای هزینه نمودن در راستای پیشبرد اهداف دین، از هیچ ایثاری دریغ نمی‌کنند ولو اینکه خودشان نیازمند باشند. آنان، ضمن خیرخواهی و طلب مغفرت برای پیشگامان ایمان، از خدای رئوف درخواست می‌کنند که دلهایشان را نسبت به مؤمنان، بی‌کینه کند.[1354]
21. عفیف و نه فاجر
شهروند مؤمن اگر شرایط لازم را برای ازدواج نداشته باشد، با استعانت از آموزش‌های بالابرنده صبر،[1355] به جای بیراهه فجور، راه عفت را در پیش می‌گیرد و منتظر می‌ماند که خدای منّان، از فضل خود نیازش را برطرف کند.[1356]
22. مدافع ناموس
مؤمن علاوه بر حسّ مسئولیت نسبت به ناموس خود، نسبت به حفظ ناموس برادر دینی‌اش نیز، دغدغه‌مند و مسئولیت‌پذیر است.[1357]
23. محجوب
مؤمنین در روابط با شهروندان جنس مخالف، به سبب تسلطی که بر نفس خود پیدا کرده‌اند، از هرزگی و چشم‌چرانی پرهیز می‌کنند. شهروندان بانو با آشکار نکردن مواضع زینت و آرایش خود، و استفاده از پوشش مناسب و پرهیز از عشوه‌گری، به پایداری فضای عفیفانه کمک می‌کنند.[1358] حتی بانوان مؤمن سالخورده که به سبب پیری و فرتوتی و انتفای آسیب‌های ناشی از ظاهر بودن جمال زنانه، معاف از حجاب هستند ولی با این حال، عفّت به خرج داده و بر عادت نیکوی «پوشیده بودن» ادامه می‌دهند.[1359]
24. خوش‌برخورد
مؤمن، مؤظف و ملتزم به خوش‌برخوردی است. او با علم به مساوی نبودن نیکی و بدی، رفتار بد را با خوش‌رفتاری پاسخ می‌دهد و امید می‌برد که نتیجه آن، ایجاد دوستی و صمیمیت باشد[1360] و از آنجا که می‌داند فقط صابران، توان تلبّس به چنین فضیلتی را دارند، تمرین صبوری را به عنوان پیش‌نیازی برای برخورداری از حظّ عظیم آن، در پیش می‌گیرد.[1361]
25. اهل توکل
مؤمنان اهل توکّل هستند و امور خود را به دانای توانایی که مالک آسمانها و زمین است، وامی‌گذارند.[1362]
26. اهل اجتناب از کبائر
آنان از گناهان بزرگ و از کارهای زشت دوری می‌کنند.[1363]
27. کاظم غیظ
مؤمنان بر نفس خویش مسلط بوده و به هنگام خشم خوددار هستند و از خطا و بدی مردمان درمی‌گذرند.[1364]
28. اهل انفاق
شهروندان مؤمن از رزق خود؛ نه فقط در زمان «وسعت روزی» بلکه، به گاه «تنگ‌دستی» نیز انفاق می‌کنند.[1365]
29. یاریگر یکدیگر به گاه تجاوز
آنان زمانی که ببینند مؤمنی مورد ظلم واقع شده، به یاریش برمی‌خیزند.[1366]
30. اهل مشورت
مؤمنان با استشاره در امور، از عقل و خرد یکدیگر استمداد می‌کنند.[1367]
31. دارای صمیمت مؤمنانه
روابط میان مؤمنین، صمیمی و سخاوتمندانه است و از بخل و خسّت در ارتباط با یکدیگر به دور هستند.[1368]
32. ملتزم بر ادب اسلامی
مؤمنین بر ادب اسلامی مواظبت کرده و در ملاقات‌ها، با سلام کردن؛ که تحیت طیبی از ناحیه خداست، التزام به اخلاق را تمرین می‌کنند.[1369]
33. تسلیم شرع
شهروندان مؤمن در مسائل و مشکلات اجتماعی، تابع حکم شرع هستند و از خودسری پرهیز می‌کنند.[1370]
34. ساجد و قائم
مؤمن که بیشتر اوقات روزش، صرف معاش می‌شود، شب را با سجود و قیامش، تدارک مافات می‌کند.[1371]
35. محسن نسبت به دیگران
او، زيادي مالش را از باب احسان، به ديگران انفاق می‌کند، همان طور که خدا از باب احسان، به او انفاق کرده است.[1372]
36. قویّ امین
حضرت موسی(ع) به عنوان نمونه شهروند اجتماع ایمانی، با صفات «قویّ» و «امین» شناسانده شده است.[1373]